İsrail'in Gazze'ye yönelik 7 Ekim 2023'ten bu yana süregelen aralıksız saldırılarına ve savaş suçları işlediği iddialarına rağmen İngiltere'nin bu ülkeye silah satan şirketlere verdiği ihracat lisanslarını sonlandırmaması, hem halkın hem de uluslararası toplumun tepkisine neden oluyor.
Ülkedeki insan hakları örgütleri ve bağımsız kuruluşlar, Gazze'de uluslararası insancıl hukuku ihlal eden İsrail'e silah satışını durdurmadığı gerekçesiyle İngiltere'yi "İsrail'in savaş suçlarına ortak olmakla" eleştiriyor.
İngiltere İş ve Ticaret Bakanlığının açıkladığı verilere göre, 7 Ekim 2023'ten bu yana ülkeden İsrail'e silah, askeri teçhizat ve diğer kontrollü ürünlerin satışı için 100'den fazla ihracat lisansına onay verildi. Mayıs itibarıyla "varış noktasının İsrail olduğu belirtilen" mevcut silah ve askeri teçhizat ihraç lisanslarının sayısı 345 oldu.
Silah Ticaretiyle Mücadele Kampanyası (CAAT) verilerine göre ise İngiltere'den İsrail'e son 10 yılda askeri ekipman ve silah ticaretinin boyutu 495 milyon sterlini buldu.
Silah ticareti yapan şirketlere, satılan ürünün miktarı ve hizmetin sınırlandırıldığı "standart lisans" ile sayı ve hizmet kısıtlamasının olmadığı "açık lisans" sağlayan İngiltere hükümeti, son 10 yılda İsrail'e silah satan şirketlere 1335 standart lisans ve 66 açık lisans verdi.
Son 10 yılda sağlanan lisanslarda başı 160 lisansla radar parçaları çekti. Onu, 98 lisansla nişan alma ekipmanları parça ve bileşenleri ile 94 lisansla elektronik harp malzemesi bileşenleri takip etti.
İngiltere hükümeti, eğitim uçağı, insansız hava aracı, savaş uçağı ve diğer askeri uçaklara yönelik parça ve teknoloji alanlarında ise toplam 229 ihracat lisansını onayladı.
Şirketler, toplam 183 milyon sterlin değerinde askeri teknoloji ihracat lisansı, 127 milyon sterlin değerinde uçak, helikopter, insansız hava aracı teknoloji ve donanım ihracatı için lisans aldı.
CAAT verilerinde firmalara belirli ürünler için verilen açık lisans kapsamında satılan ürünlerin miktarı yer almıyor.
- İsrail'e silah satan firmalara verilen lisansların değeri geçen yıl 17 milyon sterlini buldu
İngiltere'nin 7 Ekim 2023 sonrası sağladığı silah ihraç lisanslarını da açıklayan CAAT'a göre, 7 Ekim-31 Aralık 2023 tarihlerinde ülkeden İsrail'e silah satmak isteyen şirketlere toplam değeri 666 bin sterlin olan 13 ihracat lisansı verildi.
Bu dönemde şirketler, İsrail'e askeri miğfer satmak için 3, koruyucu kıyafet parçaları için 2, koruyucu kıyafetler için 3, patlayıcılar için 1, zırhlı araçlar için 1, askeri uçak haberleşme ekipmanları parçaları için 1, denizaltı ve genel askeri uçak parçaları için 2 ihracat lisansı aldı.
İngiltere'nin 2023'ün tamamında İsrail'e silah satan firmalara verdiği lisansların değeri ise 17 milyon sterlini buldu.
İsrail'e satılan askeri ürünlerin parçaları da İngiltere'de üretiliyor
Londra merkezli Silahlı Şiddete Karşı Eylem (AOAV) adlı kuruluşun çalışmasına göre, İngiltere'den İsrail'e silah satan firmaların arasında İngiliz firmaları, bu ülkede üretim yapan İsrailli firmalar ile İngiltere'nin parçası olduğu çok uluslu firmalar bulunuyor.
Bu firmaların başında ülkenin en büyük savunma sanayi şirketi BAE Systems geliyor. Her F-35'in yüzde 15'ini oluşturan parçaların üretildiği İngiliz sanayisinin önemli şirketlerinden BAE Systems, F-15, F-16 ve F-35'lerin bazı parçalarını imal ediyor.
AOAV verilerine göre, İsrail'in Gazze saldırılarının başladığı 7 Ekim 2023'ten sonra BAE Systems hisselerinde yüzde 12'lik artış kaydedildi.
İsrail'e silah satan firmalardan bir diğeri ise İngiltere'de üretim yapan İsrailli Elbit Systems. İsrail'in en önemli insansız hava aracı üreticilerinden Elbit, İngiliz ordusu için de üretim yapıyor.
İtalyan Leonardo'nun İngiltere'deki şirketi Leonardo UK de İngiltere'de üretim yapıp İsrail'e satış gerçekleştiren firmaların arasında yer alıyor. Leonardo UK, İsrail'in Gazze'yi gözlemekte kullandığı radar sistemleri için parçalar üretiyor.
CAAT'a göre ise İngiltere'den İsrail'e satış için lisans alınmamış ancak başka ülkelerde birleştirilerek İsrail'e satılan askeri ürünler de bulunuyor. Bunların başında MRLS M270 çok namlulu roketatar sistemleri geliyor.
Raytheon firması ise İsrail'in de satın aldığı Paveway II lazer güdümlü füzelerinin montajını ABD'de yapıyor. Bu ürünün parçalarını üretenlerin arasında İngiliz firmaları da bulunuyor.
"İngiltere, İsrail'i silahlandırmayı sürdürerek uluslararası hukuku ihlal ediyor"
AOAV Direktörü Iain Overton, AA muhabirine, İngiltere'nin Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesinin kararlarına rağmen İsrail'e silah satışını sürdürdüğüne işaret etti.
Overton, "İngiltere hükümeti, 7 Ekim 2023 ile Mayıs 2024 tarihleri arasında İsrail'e yönelik askeri ve askeri olmayan kategoriler dahil olmak üzere 108 silah ihracat lisansı verdi ve toplam aktif lisans sayısını 345'e çıkardı." ifadesini kullandı.
İsrail'in devam eden saldırıları ve savaş suçu işlediği iddialarına rağmen silah satışının durdurulmamasının uluslararası hukuk ve mahkeme kararlarını ihlal endişelerini artırdığını vurgulayan Overton, "Uluslararası Adalet Divanı (UAD) ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Gazze'de bir soykırım ve İsrail'in uluslararası insancıl hukuku ciddi şekilde ihlal etme riskinin bulunduğuna işaret etti. Bu uyarılara rağmen İngiltere, hiçbir silah ihracatı ruhsatını geri çekmedi ve yeni başvuruları reddetmedi." değerlendirmesini yaptı.
İsrail'e silah satışının devam etmesinin İngiltere'yi de "soykırım ve savaş suçlarında işbirlikçi yapma" riskinin bulunduğunu söyleyen Overton, İngiltere'nin silah satışlarını sürdürmesinin, İsrail eylemlerini kolaylaştırdığı şeklinde görüleceğine dikkati çekti.
İngiltere merkezli Uluslararası Filistinliler için Adalet Merkezi (ICJP) Hukuk İşleri Sorumlusu Dania Abu Elhaj da İsrail'in işlediği savaş suçlarında İngiltere'nin "suç ortağı" olduğu değerlendirmesinde bulunarak, "Bu suç ortaklığı, şu anda sahada gözlerimizin önünde işlenen savaş suçlarına yardım ve yataklık etmek anlamına geliyor." ifadesini kullandı.
Bu nedenle, İsrail'e maddi ve manevi destek sağlayan siyasilerin bu suçların işlenmesine yardım ve yataklıktan sorumlu tutulabileceklerine inandıklarını kaydeden Elhaj, "İngiltere'nin, İsrail'e ya da bugün Gazze'de tanık olduğumuz ölçekte vahşet uygulayan herhangi bir rejime silah sağlayan işletmelere herhangi bir (silah satış) lisansı vermemesi gerektiğine inanıyoruz." dedi.
Uluslararası yardım kuruluşu Oxfam da İngiltere'nin Gazze'ye insani yardım gönderip barış çağrısı yaparken İsrail'e silah satışını sürdürmesini, "ahlaki tutarsızlık" olarak nitelendiriyor.
Oxfam, İngiliz hükümetini İsrail'e silah satmayı sürdürerek çatışmanın körüklenmesine yardımcı olmakla itham ediyor.
İngiltere'de aralarında 3 eski Yüksek Mahkeme yargıcının da olduğu 600'den fazla avukat ve akademisyen de "İngiltere'nin İsrail'i silahlandırmayı sürdürerek uluslararası hukuku ihlal ettiği" uyarısında bulundu.
Önceki hükümet, İsrail'e silah satışının "yasal olduğunu" savunmuştu
İngiltere, halktan ve uluslararası toplumdan gelen çağrılara rağmen İsrail'e silah satışını sonlandırmıyor.
Ülkede 4 Temmuz'da değişen Muhafazakar Parti iktidarının son Dışişleri Bakanı David Cameron, hükümete sunulan hukuki incelemelere göre silah satışını sürdürme kararı aldıklarını açıklamıştı.
İsrail'e silah ihracatının durdurulması yönünde artan baskılara rağmen eski İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, ülkesinin "İsrail'e silah ihracat lisanslarına ilişkin tutumunda değişikliğe gitmeyeceğini" bildirmişti.
Eski Bakan Cameron da İsrail'in aldığı silahların yüzde 1'i civarında bir kısmını İngiltere'den temin ettiğini öne sürmüştü.
Muhafazakar Partili Başbakan Yardımcısı Oliver Dowden ise İsrail'e silah satışlarının "yasal" olduğunu ifade etmişti.
- Yeni hükümetin, silah ihracat lisanslarına kısıtlama getirebileceği iddiaları gündeme geldi
İngiltere'de 4 Temmuz'daki genel seçimlerden zaferle çıkan yeni İşçi Partisi hükümetinin, İsrail'e silah satışı yapan firmalara verilen silah ihracat lisanslarına kısıtlama getirebileceği iddiaları gündeme geldi.
İsrail'de Yediot Ahranot gazetesinin geçen haftaki haberinde de İngiltere'de Keir Starmer liderliğindeki yeni hükümetin, İsrail'e silah satışını durdurmaya hazırlandığı belirtildi. Haberde, İsrail hükümetinin, İngiltere'nin Tel Aviv'e savunma ihracat lisansını ilerleyen günlerde iptal edeceğini değerlendirdiği, Tel Aviv yönetiminin, bölgedeki başka ülkelerin de benzer adımlar atabileceği endişesini taşıdığı kaydedildi.
İngiltere'de önceki hükümet, silah satışının durdurulması talepleri üzerine İsrail'in uluslararası insancıl hukuku ihlal edip etmediğine ilişkin inceleme yürüttüklerini duyurmuş fakat sonuçlarını paylaşmamıştı.
İngiltere'nin İsrail'e "gizli silah ambargosu" uyguladığı iddiası
İngiltere'de yeni hükümetin Dışişleri Bakanı David Lammy de silah satışının uluslararası hukuka uygunluğuna ilişkin yürütülen inceleme sürecini kapsamlı şekilde gözden geçireceklerini ve süreç tamamlandığında parlamentoyu bilgilendireceğini söylemişti.
Hükümet Sözcüsü de konuya ilişkin AA muhabirinin yönelttiği soruya verdiği yanıtta, "İsrail'in uluslararası insancıl hukuka uygunluğuna ilişkin inceleme devam etmektedir." ifadesini kullanmıştı.
Öte yandan, İngiliz Daily Mail gazetesinin geçen haftaki haberinde İşçi Partisi hükümetinin, İsrail'e "gizli silah ambargosu" uyguladığı ve memurların yeni silah ihracat lisansları için başvuruları dondurduğu öne sürüldü.
Haberde, İngiltere hükümetinin, savaş suçları nedeniyle İsrail'e silah ihracat lisanslarını yasaklama planını yaz sonuna ertelediğinin tahmin edildiği kaydedildi.
